Hoevelen van ons hebben niet te maken (gehad) met afwijzing? In het gezin waar je bent opgegroeid, in je jeugd, op de middelbare school, misschien nu zelfs wel op je werk…
Nadenkend over een voorbeeld van afwijzing in de Bijbel kwam Hagar mij in de gedachten. Laten we zien wat we daar van kunnen leren.
Hagar was de egyptische slavin van Sarai, de vrouw van Abram. Hagar betekent “reizende” of “vluchtende”. Wellicht dat zij een van degenen is die door farao aan Abram had geschonken (Gen.12:16). Abram zal haar dan aan Sarai hebben gegeven. Toen bleek dat Sarai zelf niet vruchtbaar was schonk ze deze slavin weer als vrouw terug aan Abram om bij haar nageslacht te verwekken – een normaal en geaccepteerde gewoonte in die tijd. Hagar had dus al een lage uitgangspositie, ze werd door iedereen weggegeven, bijna als een stuk vee… Dat kan haar zelfbeeld geen goed hebben gedaan. Geen eigen keuze, anderen bepalen wat er met haar gebeurt.
Toen Hagar wel zwanger werd (in tegenstelling tot Sarai), verachtte zij Sarai. En hier hebben we het eerste leerpunt: Sommigen worden van slachtoffer tot dader: Hagar keert zich in hoogmoedige opstand vanuit haar nieuwe positie als echtgenote tegen Sarai, haar vroegere meesteres. Eindelijk had ze iets gevonden waardoor ze dacht wraak te kunnen nemen. Ze botviert een leven lang frustraties door Sarai te vernederen.
Nadat Sarai zich beklaagt bij Abram geeft deze Hagar weer aan Sarai terug, waardoor haar rechten als echtgenote beëindigd zijn. Sarai vernedert Hagar, en wel op zo’n manier dat ze, ondanks haar zwangerschap, wegvlucht. Hier zien we een tweede leerpunt: Het gevolg van afwijzing kan een gevoel zijn dat je niets meer waard bent, uiterste wanhoop: Hagar kiest in feite voor de dood boven het leven. Een vrouw alleen in de woestijn houdt het immers niet lang vol.
De Engel des Heren vertelt haar dat ze terug moet gaan en dat haar nageslacht zeer talrijk zal zijn en dat ze haar zoon Ismaël (“God hoort”) moet noemen. Ze noemt de Engel: Lachai-Roï, “de Levende Die naar mij omziet”. Geweldig! Ze heeft de Liefdevolle God ontmoet die haar ziet staan in haar gebrokenheid! Eindelijk Iemand die haar ziet voor wie ze is! Geen “vluchtende” meer, maar moeder van een groot nageslacht, hersteld in waardigheid. Ze gaat terug en baart een zoon, Ismaël.
Als Izak wordt geboren en van de borst af is, merkt Sara dat Ismaël spottend lacht. Een derde leerpunt: Anderen meenemen in hoogmoed: Als het dan even beter gaat slaat de hoogmoed toe. Hagar zal Ismaël hebben beïnvloed tot dit gedrag, waarschijnlijk heeft zij hem verteld dat hij de oudste zoon is en in die zin de meerdere van Izak.
Sara eist van Abraham dat ze worden weggestuurd. Abraham wil dat niet, maar God overtuigt hem. Op een gegeven moment is Hagar’s voedsel op. Ze zit nu echt op de bodem van de put van haar leven. Alles is ze kwijtgeraakt. Het zicht op de gegeven belofte is ze kwijt, ze gooit haar kind onder een struik en wacht op de dood. Het vierde leerpunt is dat afwijzing zeer diep kan gaan, zelfs tot en met suïcidaal gedrag: Ze gooit de jongen onder een struik en gaat een eind verderop zitten, luid huilend en wachtend op het einde.
Maar God ziet naar haar om en herbevestigt Zijn belofte aan haar. Ismaël groeit naar Gods belofte inderdaad uit tot een groot volk, maar… Afwijzing kan doorwerken in de geslachten: dit verhaal van Hagar en Ismaël werkt de generaties door. Tot op de dag van vandaag worden afstammelingen van Ismaël in het Midden-Oosten als minderwaardig beschouwd.
Laten we daarom ons uiterste best doen om als christenen de ander “uitnemender te achten dan onszelf” (Fil.2:3, NBG51).
Leerzaam srukje, over hoe afwijzing doorwerkt. Ik herken het wel, met name aangaande mijn dochter, die te maken heeft met afwijzing om haar anders zijn. Je wordt erg voorzichtig naar anderen toe, maar God weet ervan.