Hoe spreekt God?

Over wat openbaring is, hoe het ‘werkt’, wordt verschillend gedacht.

In de dogmatiek van G.C. van Niftrik klinkt de afwijzing door van de theoloog Barth, die de algemene openbaring uit de natuur afwijst. Van Niftrik zelf zegt over Openbaring:

“Openbaring wordt alleen door openbaring gekend. Alles is hier van het begin tot het eind in Gods handen. … De Heilige Geest is de subjectieve openbaring. … [daardoor (GW)] ga ik Hem zien met het oog des geloofs, zodat ik weet: Deze is de Zoon Gods. Deze subjectieve openbaring geschiedt door middel van de prediking van de Bijbel als het Woord Gods. De Heilige Geest doet mij door dit getuigenis Jezus Christus zien, en in en door Jezus Christus God den Vader. Alzoo is openbaring het werk van den drie-enige God” (1944:34-35).

De pinkstertheologen Duffield en van Cleave stellen, met Calvijn, naar aanleiding van Rom.1:19:

“… dat de natuurlijke theologie bijbels gezien houdbaar is. We moeten daarbij echter bedenken dat een natuurlijke theologie … geen enkele oplossing aanreikt voor de problemen van zonde, pijn en lijden. Zij voorziet niet in de behoefte van de mens aan een Verlosser” (1996:52),

hiervoor is het, zo stellen zij verder met een beroep op 1Joh.5:20,

“voor de mens van wezenlijk belang om God te kennen, wil hij verlossing ervaren en eeuwig leven ontvangen” (1996:51).

McGrath sluit hierbij aan en schrijft:

“Deze natuurlijke kennis van God dient aangevuld te worden door openbaring, die ons kennis verschaft die niet op andere manieren toegankelijk is. … deze omvat ook het element van de zelfopenbaring van God” (2008:170).

en verder:

“in Christus vinden wij de persoonlijke zelf-openbaring van God” (2008:171).

God openbaart Zich in de geschiedenis. Hij doet dat door Zijn schepping in de algemene openbaring en rechtstreeks aan de aartsvaders, aan Mozes en aan de profeten en apostelen, door de priesters via Urim en Tummim, door de tekenen van de dienst in de tempel en het heilige en het heilige der heiligen, door dromen en visioenen, via Zijn profeten, en door middel van Zijn geopenbaarde Woord (Gispen 1985:561, lemma “openbaring”). Gegroepeerd bespreek ik elk van deze vormen.

God spreekt door de schepping in wat we noemen Zijn ‘algemene openbaring’.

“Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid, wordt sedert de schepping der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien, zodat zij geen verontschuldiging hebben” (Rom.1:20[1]).

“Geeft de HERE, gij hemelingen, geeft de HERE heerlijkheid en sterkte; geeft de HERE de heerlijkheid van zijn naam, buigt u neder voor de HERE in heilige feestdos” (Ps.29:1-2).

God sprak ook direct tot de mensen die Hij had uitgekozen om Zijn werk te doen.

“Voorts sprak God tot Mozes en zeide tot hem: Ik ben de HERE” (Ex.6:1)

“Toen wierp Abram zich op zijn aangezicht en God sprak tot hem:” (Gen.17:3)

De gehele tempeldienst is vol van symbolen die de mens leren over wie God is en hoe Hij handelt. Rechtvaardig als Hij is, moeten er offers worden gebracht alvorens men verder de tempel in mag komen, men moet gereinigd zijn en geheiligd om in het heilige te mogen komen, en een maal per jaar mag – bij hoge uitzondering en omgeven met veel reinigings- en heiligings-protocollen – de hogepriester in het heilige der heiligen binnengaan om volkomen verzoening voor het gehele volk te doen. In de gebruikte tekenen zien we – achteraf – een voorafschaduwing van onze Heer en Verlosser.

Een andere vorm van tekenen zijn wonderen, niet natuurlijk verklaarbare gebeurtenissen. De zon die een uur teruggaat (Jes.38:8), mensen die uit de dood worden teruggebracht (Elia in 1Kon.17:17-24), en in het Nieuwe Testament lammen die gaan lopen, blinden die zien, melaatsen die worden genezen.

God spreekt ook bij monde van Zijn profeten en apostelen, vaak ook door hen gezichten, visioenen of dromen te geven, bijvoorbeeld: Jesaja “Het gezicht van Jesaja, de zoon van Amoz, dat hij heeft gezien over Juda en Jeruzalem … Hoort, hemelen, en aarde, neig uw oor, want de HERE spreekt:” (Jes.1:1-2) en later Petrus en zijn droom over het laken met allerlei dieren en vogels er in (Hand.10:10-12) en uiteraard de Openbaring van Jezus aan Johannes.

Uiteraard spreekt de Here ook door Zijn Woord, dat Hij aan Zijn knechten geeft om op te schrijven nadat Hij zich aan hen heeft geopenbaard. Zoals van Bruggen stelt (Bruggen 2003, 56):

     “Gods eigen verschijning gaat aan de Schriften vooraf“.

Mozes stelde zaken op schrift omdat hij daar rechtstreeks opdracht toe kreeg toen God tot hem sprak. Ook sprak God tot Abraham (op schrift gesteld door Mozes) en tot Zijn profeten die het zelf opschreven, Hij sprak gedurende drie jaren tot Zijn discipelen en een aantal van hen hebben zaken opgeschreven, Hij sprak tot Paulus en Paulus schreef, Hij sprak tot Johannes en Johannes schreef.

God is niet veranderd, en ook Zijn wijze van openbaring niet. Hij spreekt nog steeds tot mensen, rechtstreeks, via dromen en visioenen, door de liturgie en muziek heen, door profeten en door Zijn Woord.

Ook in onze tijd is er Gods ‘algemene openbaring’. Hij is te kennen uit de schepping, en misschien juist nog wel meer dan in de tijden van het Oude Testament. We weten immers steeds meer over het heelal en over de natuur, en hoe meer we leren, hoe groter onze verwondering wordt, hoe meer we er achter komen dat er wel een Schepper moet zijn en hoe meer we beseffen dat we nog lang niet alles weten.

Ook nu nog spreekt God tot mensen, in roeping en in wijsheid en inzicht in pastorale gesprekken. Het spreken is zover ik weet niet vaak meer van aangezicht tot aangezicht zoals bij Mozes en de aartsvaders. Het gaat meer om Gods zachte stem, de fluistering van de Heilige Geest die Hij ons heeft beloofd: “wanneer gij rechts of wanneer gij links zoudt willen gaan, zullen uw oren achter u het woord horen: Dit is de weg, wandelt daarop” (Jes.30:21) en “Want des HEREN ogen gaan over de gehele aarde, om krachtig bij te staan hen, wier hart volkomen naar Hem uitgaat” (2Kron.16:9).

God openbaart Zich ook nog steeds door tekenen heen. Ook nu geneest Hij zieken, ook nu gebeuren er wonderen. Ook nu leren mensen Hem persoonlijk kennen door de tekenen in de eredienst, gebed, lofprijzing, prediking, doop en getuigenis.

God geeft mensen dromen en visioenen over anderen, over situaties, waarin Hij Zijn wil uitlegt en doet kennen. Hij geeft woorden van inzicht en van wijsheid aan ons voor anderen om hen daarmee te bemoedigen en/of te vermanen, en ook voor onszelf (zie teksten boven onder “Rechtstreeks”).

En uiteraard hebben we gelukkig nog steeds Gods Woord. Wat mij betreft, mits geïnspireerd door Gods Geest gelezen, de grootste kenbron voor kennis van God. (2Tim3:16-17).

Voor ons betekent dit dat God kenbaar is. Sterker nog, dat Hij gekend wil zijn! Hij is de Altijd Aanwezige, de Erbij Geroepene, de Algenoegzame, de Overvloedige Gever, de Wachtende Vader, Die Zich wil laten kennen voor hen die dat met hun hele hart willen.

In het pastoraat mogen we weten dat Hij altijd bij onze gesprekken is, dat Hij werkt wanneer wij spreken naar Zijn wil. Wij mogen instrumenten zijn in Zijn vaardige handen die Hem present stellen in de levens van mensen die Hem hard nodig hebben. Hij fluistert ons soms in welke situaties we mogen adresseren, Hij stuurt ons op weg[1] naar mensen die Hem nodig hebben, terwijl we zelf niet weten waarom. Wij mogen gehoorzaam zijn aan Zijn zachte stem en steeds meer op Hem gaan lijken. We mogen putten uit de wijsheid van het geopenbaarde Woord dat ons handvatten biedt om mensen te begeleiden.

Het betekent ook dat God, hoe ver Hij ook weg lijkt, echt kenbaar is en gekend wil zijn. Wij mogen in geloof aanvaarden dat Hij er altijd was (ook in hun vervelendste tijden en ervaringen, ja zelfs tijdens het ontstaan van trauma’s), dat Hij er nu is om ons te helpen en te helen, en dat Hij er altijd zal zijn om ons ook in de rest van ons leven te leiden. Wij mogen aan de hand van de openbaring van Zijn Woord leren te gaan leven zoals Jezus leefde.